Ceza hukuku, toplumda bireylerin ve devletin düzenini korumak amacıyla suç olarak tanımlanan eylemleri ve bu eylemlere karşı uygulanacak yaptırımları düzenleyen hukuk dalıdır. Ceza hukuku, suç teşkil eden fiillerin neler olduğunu, bu fiillerin işlenmesi halinde uygulanacak cezaları ve suçluların nasıl yargılanacağını belirler.
Ceza hukukunun temel amacı, toplumsal düzeni sağlamak, bireyleri korumak ve suç işlenmesini önlemektir. Bu hukuk dalı, suç işleyen kişilerin adil bir şekilde yargılanmasını ve toplumun güvenliğinin sağlanmasını amaçlar.
Ceza hukuku, genel olarak şu alanları kapsar:
1. *Maddi Ceza Hukuku:* Suçların ve cezaların ne olduğunu belirler. Hangi eylemlerin suç sayılacağı, suçların unsurları ve suç işleyen kişilere uygulanacak cezalar bu bölümde düzenlenir. Örneğin, hırsızlık, adam öldürme, dolandırıcılık gibi suçlar ve bunlara uygulanacak cezalar maddi ceza hukukunun konusudur.
2. *Şekli (Usul) Ceza Hukuku:* Ceza davalarının nasıl yürütüleceğini düzenler. Suçun soruşturulması, yargılama süreci, delillerin toplanması, savunma hakları, mahkeme kararları ve cezaların infazı gibi süreçleri kapsar. Bu bölümde, sanığın hakları ve yargılamanın adil ve tarafsız bir şekilde yapılması esas alınır.
3. *Ceza İnfaz Hukuku:* Verilen cezaların nasıl yerine getirileceğini düzenler. Mahkûmların cezaevlerindeki hakları, cezaların infaz süreci, koşullu salıverme ve cezaların hafifletilmesi gibi konuları içerir.
Ceza hukukunun temel ilkelerinden bazıları şunlardır:
- *Kanunilik İlkesi:* Hiç kimse, kanunun suç olarak tanımlamadığı bir eylem nedeniyle cezalandırılamaz. Aynı şekilde, kanunun öngörmediği bir ceza verilemez.
- *Suçta ve Cezada Belirlilik:* Suçların ve cezaların açık ve net bir şekilde tanımlanması gereklidir. Belirsiz ya da muğlak ifadelerle suç ve ceza öngörülemez.
- *Masumiyet Karinesi:* Bir kişi, suçu kesinleşmiş bir yargı kararıyla ispatlanana kadar masum kabul edilir.
- *Orantılılık İlkesi:* Suç işleyen kişiye verilecek ceza, işlenen suçla orantılı olmalıdır. Cezalar aşırı ve haksız olmamalıdır.
Türkiye'de ceza hukuku, Türk Ceza Kanunu (TCK) ve Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) gibi kanunlarla düzenlenmiştir. Ceza hukuku, toplumu suçlardan koruma, adaletin sağlanması ve suçluların rehabilitasyonu gibi işlevleri yerine getirir. Aynı zamanda, bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunması açısından da büyük bir öneme sahiptir.